Lo Sistèma Internacional d’Unitats (nom abreujat en SI), version modèrna de l’ancian sistèma metric, es lo sistèma d’unitats de mesura mai utilizat al mond. Es d’usatge legal dins gaireben totes los estats, en particular los estats europèus. Es descrich dins la brocadura oficiala1 (en francés, per de rasons istoricas) del Burèu Internacional dels Peses e Mesuras e mai sas traduccions en divèrsas lengas, e integrat a la nòrma internacionala ISO 80000.
Dins lo Sistèma Internacional, existisson d’unitats de basa (o unitats fondamentalas) e d’unitats derivadas. De prefixes permeton de definir de multiples e de sosmultiples d’unitats. Cada unitat a un nom (que depend de la lenga utilizada) e un simbòl (internacional, independent de la lenga). Per exemple, l’unitat de basa SI de la massa a per nom quilograma en occitan, quilogram en catalan, chilogrammo en italian, etc. ; son simbòl, quina que siá la lenga del contèxte, es : kg.
Règlas ortograficas e tipograficas
Escritura dels nombres en chifras
Lo separador decimal (entre la partida entièira e las decimalas) es la virgula o lo punt segon l’usatge corrent dins lo contèxte. Per exemple, l’escritura decimala del nombre 71/50 es 1,42 o 1.42.
Los nombres que comprenon un grand nombre de chifras se pòdon partejar, facultativament, en grops de 3 chifras separats per d’espacis, per fin de facilitar la lectura. Aqueles grops se separan pas jamai per de punts. Per exemple, lo nombre « dètz mila cinc cents » s’escriu en chifras : 10 500 o 10500 (mas pas 10.500).
Unitats
Noms d’unitats
Aqueles noms son de noms comuns : s’escrivon en minusculas e s’acòrdan en nombre (un mètre, trenta mètres). Aquela règla a pas cap d’excepcion : per exemple, l’unitat de basa de la temperatura termodinamica a per nom kelvin, nom comun provenent del nom del fisician William Thomson, melhor conegut coma Lord Kelvin : un kelvin, cent kelvins.
Simbòls d’unitats
Los simbòls d’unitats, invariables en nombre, s’escrivon en caractèrs romans (dreches). Son pas d’abreviacions : s’acaban pas per un punt2. Son en minusculas, exceptat quand lo nom de l’unitat proven d’un nom pròpri de persona : dins aquel cas, la primièira letra del simbòl es una majuscula. Per exemple, lo simbòl del quilograma es : kg (en minusculas) ; lo simbòl del kelvin es : K ; lo simbòl del pascal (unitat de la pression, que son nom proven del nom pròpri Pascal) es : Pa. Los simbòls s’emplegan unicament après un nombre escrich en chifras, e ne son separats per un espaci3 : 1 m (un mètre), 20 K (vint kelvins).
Unitats SI de basa
Remarque : segonda, mòle, candèla sont féminins. Les autres noms sont masculins.
Unitats SI derivadas
Exemples d’unitats derivadas
Unitats derivadas qu’an de noms especials
Remarca : aqueles noms son masculins ; hèrtz a per plural hèrtzes o hèrtz
Multiples e sosmultiples decimals de las unitats
Prefixes SI
Una seria de noms de prefixes e de simbòls de prefixes permeton de formar los noms e los simbòls dels multiples e sosmultiples decimals de las unitats SI de 1024 a 10-24. Los simbòls dels prefixes s’escrivon en caractèrs romans (dreches) e s’estacan sens espaci als simbòls d’unitats per formar un nòu simbòl d’unitat ; per exemple : hm, km, µs, MJ, simbòls de l’ectomètre (100 m), del quilomètre (1000 m), de la microsegonda (0,000 001 s) e del megajoule (1 000 000 J).
Noms e simbòls dels prefixes SI :
Lo quilograma
Per de rasons istoricas, lo quilograma es la sola unitat de basa SI que son nom conten un prefixe. Los noms e los simbòls dels multiples e sosmultiples decimals de l’unitat SI de massa son formats dirèctament a partir del grama : per exemple 10-2 kg = 10 g = 1 dag (dètz gramas o un decagrama).
Unitats exterioras al Sistèma Internacional, mas que lor usatge i es acceptat
Per exemple, s’escriu : 17 h 30 min, o : 17 h 30.
Remarca : ectara es un nom femenin (una ectara, doas ectaras)
1 Brocadura de 2006 : www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_fr.pdf
2 Mas pòdon èsser seguits d’un punt en fin de frasa per rasons de puntuacion.
3 Excepcionalament, se met pas d’espaci davant los simbòls de las unitats sexagesimalas d’angle : 90°, 30′, 10″.