Lo Congrès que'vs perpausa d'escotar e de léger l'occitan capvath la soa diversitat, dab la Parabòla del filh perdut en mantuas varietats. Aqueths tèxtes qu'estón realizats en partir de diferentas versions perpausadas per Pierre bec dens La Langue occitane (Que sais-je ?, PUF, 1963).
Occitan auvernhat
Un òme aviá mas dos garçons. Lo plus joine diguèt a son paire : « Lo moment es vengut que siáie mon mèstre e qu’age d'argent ; chal que puèsche me'n anar e que vege de païs. Partatjatz vòstre ben e bailatz-me çò que deve avèdre. » — « O mon garçon », diguèt lo paire, « coma voudràs ; siás un meschant e seràs punit. » E puèissa badèt un tirador, partatgèt son ben e ne faguèt dos morcèls.
Quauques jorns après, lo meschant se'n anèt delh vilatge en fasent lo gloriós e sans dire a reveire a denguns. Traversèt un tropèl d'abuijas, de bòscs, de ribèiras e arribèt dins una granda vila e i despensèt tot son argent. Quauques mes après deguèt vendre son abit a una vièlha femna e s'alugèt pèr èstre messatge. Saguèt enviat dins los pasturatges pèr gardar los ases e los buèus. Adoncas saguèt ben malairós. Aguèt plus de lèit per durmir la nuèit ni mai de fuòc per se chaufar quand aviá freid. De còps que i a aviá talament fam qu'auriá ben manjat quelas fuèlhas de chau e quelas fruitas poiridas que manjan los pòrcs. Mas degun n'i bailava ges.
Un sèra, lo ventre voide, se laissèt tombar sobre un tròç e aseimèt per la fenèstra los aucèls que volatejavan. E puèissa veguèt elh cial la luna e las estialas e se diguèt en plorant : « Alai, l'ostal de mon paire es plen de messatges qu'an de pan, de vin, de cacaus e de fromatge tant que ne vòlon. E ieu crèbe de fam aicí. »
Enregistrament : Joan Rós
Occitan gascon
Un òmi n’avèva pas que dus hilhs. Lo mei joen que digó a son pair : « Qu'ei temps que sii lo men mèste e qu'agi moneda ; que cau que me’n posqui anar e que vegi país. Partatjatz lo vòste ben e balhatz-me çò qui devi aver. » — « Que òc, lo men hilh », ce digó lo pair, « com volhas ; qu'ès un maishant e que seràs punit ». E après qu’obrí ua tireta, que partatgè lo son ben e que'n hasó duas parts.
Quauques dias après, lo maishant que se n’anè deu vilatge en har lo fièr e shens díser adiu ad arrés. Que traversè hòrt de lanas, de bòscs, d’arrius e que viengó dens ua grana vila, on despensè tota la soa moneda. Au cap de quauque mes, que devó véner la soas pelhas a ua vielha hemna e que’s loguè entà estar vailet : que l'envièn aus camps entà i guardar los asos e los bueus. Alavetz qu'estó plan malurós. N'avó pas mei nat lheit entà dromir la nueit ni huec entà’s cauhar quan hasèva hred. Qu'avèva quauque còp tan gran hami que s'auré plan minjat aqueras huelhas de caulets e aqueths fruts poirits qui minjan los pòrcs. Mès arrés ne’u balhava arren.
Un ser, lo vente vueit, que's deishè càder sus un tronc en tot espiar per la frinèsta los ausèths qui volavan leugèrament. E puish que vedó paréisher dens lo cèu la lua e las estelas e que’s digó en plorar : « Acerà, la maison deu men pair qu'ei plea de vailets qui an pan, vin, ueus, hromatge tan que'n vòlen. Mentre qui jo que’m moreishi de hami ací. »
Enregistrament : Marthe Laulhé
Occitan lemosin
Un òme aviá mas dos filhs. Lo pus jòune disset a son pair : « Quo es temps qu'ieu siá mon mèstre e qu'aja de l'argent ; chau que puescha me n'anar e que veja lo país. Partissetz vòstre ben e donatz-me çò que deve aver. » — « Òc es, mon filh », disset lo pair, « coma voudràs ; ses un maichant e siràs punit ». Puei dreibiguet una tireta, partiguet son ben e ne'n faguet doas parts.
Quauques jorns apres, lo maichant se n'anet dau vilatge en far lo gloriós e sens dire adieu a degun. Traversèt b'assetz darzenas, bòscs, ribieras e arribet dins una granda vila ont desgalhet tot son argent. Au chap de quauques mes, deguèt vendre sos abits a una vielha femna e se luget per esser vailet : lo manderon dins los champs per i gardar los ases e los buòus. Adonc siguet plan malurós. N'aguet pus de liech per durmir la nuech ni de fuec per se chaufar quand aviá freg. A beus còps aviá talament fam qu'auriá be minjat quelas fuelhas de chaul e quilhs fruchs poirits que minjen los ganhons ; mas degun li donava res.
Un ser, lo ventre voide, se laisset tombar sus una tronça e avisava per la fenestra los auseus que volaven leugierament. Puei veguet pareisser dins lo ciau la luna e las estialas e se dissèt en purant : «Alai, la maison de mon pair es plena de vailets qu'an dau pan e dau vin, daus uòus e de la toma tant que ne'n vòlen. Mentretant ieu aicí mòri de fam. »
Enregistrament : Cecila Chapduelh
Occitan lengadocian
Un òme aviá pas que dos dròlles. Lo pus jove diguèt a son paire : « Es ora per ieu de me governar sol e d'aver d'argent ; me cal poder partir e véser de país. Despartissètz lo vòstre ben e donatz-me çò que devi aver. » — « O mon filh », diguèt lo paire, « coma voldràs tu ; siás un marrit e seràs castigat ». Apuèi dubriguèt una tireta, despartiguèt lo sieu ben e ne faguèt doas parts.
Qualques jorns aprèp, lo marrit se'n anèt del vilatge en se conflant e sens dire adieu a degun. Traversèt fòrça bosigas, fòrça bòsques, fòrça ribièras, e arribèt dins una granda vila ont despensèt tot l'argent. Al cap de qualques meses, calguèt que vendèsse la farda a una femna vièlha e se loguèt per vailet : lo mandèron pels camps gardar los ases e los buòus. Alara foguèt plan malurós. Agèt pas mai de lèit per dormir la nuèit ni de fuòc per se calfar quand aviá freg. Aviá talament talent qualque còp qu'auriá plan manjadas aquelas fuèlhas de caulet e aquela frucha poirida que manjan los pòrcs ; mas degun li balhava pas res.
Un ser, lo ventre treule, se daissèt tombar sus un rol ; e agachava per la fenèstra los aucèls que volavan leugièirament. Apuèi vegèt paréisser dins lo cèl la luna e las estèlas e se diguèt en plorant : « Enlà, l'ostal del paire es plen de vailets qu'an de pan e de vin, d'uòus e de formatge tant que vòlon. D'aquel temps ieu aicí morissi de fam. »
Enregistrament : Eric Fraj
Occitan provençau
Un òme aviá ren que dos fius. Lo pus joine diguèt a son paire : « Es temps que siegui mon mèstre e qu'agui de sòus ; fau que pòsqui m’enanar e que vegui de país. Partejatz vòstre ben e donatz-me çò que devi aver. » — « O mon fiu », faguèt lo paire, « coma vourràs ; siás un marrit e seràs punit ». E puei dubriguèt un tirador, partegèt son ben e ne faguèt doas parts.
Quauquei jorns puei, lo marrit s’enanèt dau vilatge en fasent lo faròt e sensa dire adieu a degun. Atraversèt fòrça planuras, bòscs e ribieras e arribèt dins una grand vila ont despensèt totei sei sòus. Après quauquei mes, deguèt vendre seis abilhatges a una vièlha frema e se loguèt per varlet : lo mandèron dins lei tèrras per i gardar leis ases e lei buòus. Adonc foguèt ben malurós. Aguèt plus ges de liech per dormir la nuech ni mai de fuòc per se caufar quand aviá freg. Aviá de còps tant fam qu'auriá ben manjat aquelei fuelhas de caulet e aquela frucha poirida que manjan lei pòrcs ; mas degun li donava ren.
Un vèspre, lo ventre vuege, se laissèt tombar sus un tòc d'aubre ; e agachava per la fenèstra leis aucèus que volavan leugierament. E puei veguèt paréisser dins lo cèu la luna e leis estèlas e se diguèt en plorant : « Ailà, l'ostau de mon paire es plen de varlets qu'an de pan, de vin, d'uòus e de formatge tant coma ne vòlon. Enterin ieu mòri de fam aicí. »
Enregistrament : Rotland Pecot
Occitan vivaroaupenc
Un òme aviá mas dos garçons. Lo plus joine diguèt a son paire : « Qu'es temps que siese mon mèstre e qu'aie d'argent ; chal que pòie me n'anar e que veie de país. Partajatz vòstre ben e bailatz-me çò que devo aver. — Mon enfant, diguèt lo paire, coma voudràs, siás un meschant e seràs punit ». E puei badèt un tirant, partagèt son ben e ne'n faguèt doas parts.
Quauques jorns après, lo meschant se n'anèt dau vilatge en fasent lo fièr e sens dire adieu a dengús. Traversèt biaucòp de chaumas, de boés, de rius e arrivèt dins una bèla vila onte despensèt tot son argent. Quauques mes après, deupuguèt vendre sos abits a una vièlha femna e prenguèt una plaça de valet. Lo mandèran per los prats per sonhar los asnes e los bueus. Adoncas seguèt bien malaürós. Aguèt gis de coja per duermir la nueit, ni de fuèc per se chaufar quand aviá freid. De fes que i a, aviá ben tant fam qu'auriá ben minjat quelas fòlhas de chaul e quela fruta puriá que minjan los caions. Mas dengús li bailava ren.
Un vèspre, lo ventre voide se laissèt tombar sus un mochon, e sonhèt per la fenèstra los augiaus que volavan leugeirament. Puei veguèt paréisser au cial la luna e las estialas e diguèt en plorant : « Aval, la maison de mon paire es plena de valets qu'an de pan e de vin e d'ueus e de fromatge tant que ne'n vòlan ; pendent quel temps ieu muèro de fam aicí. »
Enregistrament : Joan-Claudi Forêt